GlaxoSmithKline tarafından geliştirilen sıtma aşısını (Mosquirix diğer adıyla RTS,S,) etkinlik ve güvenlik yönünden değerlendiren Avrupa ilaç ajansı olumlu bilimsel görüş verdi. Sıtma hastalığını yenmek için çaba gösteren bilim insanları Mosquirix adlı aşının, klinik sıtma vakalarında yüzde 46, çocuklarda görülen ciddi sıtma hastalığı vakalarındaysa yüzde 36 oranında başarı sağladığını açıkladı. Bu sonuçlara göre DSÖ nün aşının çocuklarda kullanımını önermesi bekleniyor. Konu medyada da büyük yankı buldu. Bizim de bu yazıyı kaleme alma nedenimiz, medyada çıkan haberler sonucu, kamuoyunda sıtma aşısına yönelik oluşan merakla ilgili sorulara cevap verebilecek, açıklayıcı bir bilgi derlemesi sunabilmektir. Sıtmadan çoğunluğu Afrika’nın tropik bölgelerinde çocuklarda olmak üzere 2012 de 627 000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Etkili bir aşının yüzbinlerce çocuğu kurtaracağı düşünülürse geliştirilen bu ilk parazit aşısının koruyucu sağlık hizmetlerinde çok önemli bir kilometre taşı olması beklenmektedir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’nin en önemli sağlık sorunlarının başında gelen sıtma hastalığı bugün ülkemizde kontrol altına alınmış olmakla birlikte coğrafi konumumuz itibariyle daima tetikte durmamızı gerektiren bir konudur. Sıtma ile mücadelede hastaların erken teşhis ve tedavisi, vektör mücadelesi yanında özellikle sıtmanın en ağır seyreden ve öldürücü türü olan Plasmodium falciparum a karşı etkili bir aşı geliştirme çalışmaları yaklaşık 30 yıl önce başlamış ve son 10 yılda yoğunlaşmıştır. Sıtmaya karşı aşı geliştirmenin önünde birçok engel vardır. Geleneksel bir pazarın olmaması, konu ile uğraşan kurumların az olması ve parazite karşı aşı geliştirmenin teknik güçlüğü başta gelenlerdir. Sıtma etkeni plazmodyumların yaşam döngüleri karmaşıktır, sıtma enfeksiyonlarında immun yanıtın tam anlaşılamamış olması, parazitin genetik olarak kompleks bir yapıya sahip olması ve binlerce potansiyel antijene sahip olması konuyu girift bir hale getirmektedir.
Halen yaklaşık bir düzine aşı geliştirme çalışması yürütülmektedir. Bunlardan bir tanesi GlaxoSmith Kline Biological firmasının RTS,S faz 3 klinik çalışma aşamasına gelmiştir. Çalışmaya 7 Afrika ülkesinde 11 merkezde 5-17 aylık ve 6-12 haftalık toplam 15460 çocuk alınmış, birer aylık aralarla 3 kez aşılanmıştır. Klinik çalışmanın 2011 yılında alınan ilk sonuçları ümit vericidir. RTS,S aşısı, aşılanan çocuklarda klinik ve ağır vakaları yarı yarıya düşürmüştür. Aşının 6-12 haftalık bebeklerde diğer aşılarla beraber uygulanmasında elde edilen sonuçlar ve bağışıklık süresi araştırma aşamasındadır. Aşı ile ilgili 2015 Nisan ayında alınan son veriler ağır vakaların ve ölümlerin % 50 azalması hedefine ulaşıldığını ve bağışıklığın bir yıldan uzun süre devam ettiğini göstermiştir. Aşının halen var olan geleneksel önleyici, tanı ve tedavi önlemleri yerine ikame edilmesi değil bunlara ilave bir yarar sağlayabileceği belirtilmiştir. İkinci kademe hedef olan klinik vakaların % 80 azalması ve bağışıklığın 4 yıldan uzun sürmesi aşamasına ulaşmak için yeni nesil RTS,S aşısı veya farklı bir yeni aşı geliştirilmesi için 2025 yılı öngörülmektedir.