Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) geçen hafta yaptığı açıklamada 2018’de Avrupa bölgesinde kızamıktan enfekte olmuş insan sayısının son on yılın en yüksek sayısına eriştiğini açıkladı. DSÖ’ye göre 2018’de 82.596 kişi enfekte olmuş, %61’i hastaneye kaldırılmak zorunda kalmış ve 72 kişi (çocuk ve yetişkin) kaybedilmiştir. DSÖ’ye göre bu sayılar 2017'de rapor edilen vakaların 3 katı ve 2016'da etkilenenlerin ise 15 katıdır. 2018'deki kızamık Avrupa’da 53 ülkenin 47'sinde rapor edilmiştir. Vakaların yüzde doksan ikisinde 10 ülke ön plandadır. Ukrayna (53,218), Sırbistan (5,076), İsrail, Fransa, İtalya, Rusya, Gürcistan, Yunanistan, Arnavutluk ve Romanya.
ABD’de ise CDC (ABD Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezleri) 2018’de New York’ta görülen kızamık suşunun sürmekte olan Doğu Avrupa salgının suşuyla eşleştiğini ve New York civarında yaşanan salgının İsrail ve Ukrayna seyahati sonrası dönenlere bağlı olduğunu açıkladı.
Kızamık nedir, nasıl yayılır, nasıl önlenir?
Kızamık; öksürme ve hapşırma yoluyla havadan yayılan yüksek derecede bulaşıcı bir virüstür. Soğuk algınlığı semptomları ; burun akıntısı, hapşırma, yüksek ateş, yorgunluk, iştah kaybı, kas ağrıları ile başlayabilir. Konjonktivit, ağızda grimsi noktalar ortaya çıkabilir. İlk belirtilerden iki ila dört gün sonra saç çizgisinin etrafından başlayıp, sonra başın, boynun ve vücudun geri kalan kısmının üzerine yayılan kırmızı, döküntüler görülür. Genellikle iki veya üç hafta içinde tedavi edilmeden kaybolur.
Ancak CDC'ye göre kızamık olan her 1000 çocuktan biri veya ikisi komplikasyonlardan kaybedilir.
Kızamık komplikasyonları şunlardır:
- Ensefalit
- Menenjit
- Ateşli konvülsiyonlar
- Zatürree
- Karaciğer enfeksiyonu (hepatit)
Hastalık sonrası oluşan bağışıklık cevabı ve aşılama ile kazanılan bağışıklığın hastalığa karşı güvenilir bir koruma sağladığı kabul edilmektedir. Ama bahsi geçen salgınlarda verilere göre, bilinen kızamık vakalarının % 45'i 15 yaş ve üzerindedir (18-39 yaş) ve aşılanmış olması gereken vakalardır. Diğer taraftan şiddetli komplikasyonlar ve ölümler açısından en fazla risk altında olanlar bir yaşın altındaki bebekler ve aşılanmamış çocuklardır.
Avrupa çapında kızamığın yayılmaya devam etmesi, yetersiz aşılama nedeniyledir: Bilinen aşılanma durumu bildirilen tüm kızamık vakalarının % 87'si doğru aşılanmamış bireylerdedir. Bu nedenle en az iki doz kızamık aşılaması yapılmalıdır. Doğru aşılama kızamığın daha fazla yayılmasını önlemek için en etkili önlem olmaya devam etmektedir. Buna rağmen bazı Avrupa ülkelerinde aşılama kapsamı hala düşüktür ve DSÖ verilerine göre ikinci doz aşılama 27 Avrupa ülkesinin 20'sinde % 95 hedefinin altındadır. Aşı kapsamının arttırılması ve sürdürülmesi için sürekli çaba sarf edilmesi gerekmektedir.
Aşı yapılmış ama tamamlanmamış insanlar arasında, bağışıklık tam olarak gelişmediğinden atipik kızamık vakaları da gelişebilir ve tanısı geç konabilir. Bu tanısı geç konan vakalar da aşısız bireylere bulaşın önlenmesi açısından önemlidir. Özellikle Avrupa’da daha önceki yıllarda kızamık insidansının düşük olması nedeniyle sağlık çalışanı ve klinisyenler klinik uygulamada kızamık tanısını atlamış ve dolayısıyla bulaştırıcılığına ön ayak olmuş olabilirler. Aşılanmış bireylerde kızamığın atipik görünümü hafif veya orta şiddette semptomlarla ortaya çıkabilir (tek klinik kriterler yüksek ateş veya gibi makülopapüler döküntü olabilir). Salgın sırasında mümkün olduğu kadar çok vaka tespit edildiğinden emin olmak için, kızamığın atipik sunumunu göz önünde bulundurarak, duyarlılığın arttırılmasıyla vaka tanımı adapte edilmelidir.
Aşılanmış kızamık vakalarının oranlarının artması, halk ya da medya tarafından yanlış bir şekilde etkisiz bir aşı belirtisi olarak yorumlanabilir. Ancak doğrusu aşılamanın yetersiz olması değil aşılamanın doğru kavranmaması olabilir. Son zamanlarda artan aşı karşıtı yayın ve politikalar da aşılamanın doğru ve tam doz yapılmasına engel olarak vakaların artışına neden olabilir.
Devam eden kızamık salgınları olan ülkelere seyahat etmeden, festivaller gibi büyük toplantılara gitmeden veya üniversiteye başlamadan önce, Kızamık ve diğer bulaşıcı hastalıklara karşı aşıların tamamlanması ve bağışıklığın yeterli olduğundan emin olmak gerekmektedir.