YENİDOĞAN METABOLİK TARAMASI
Kalıtsal metabolik hastalıklar tek tek nadir görül-melerine karşın, Batı ülkelerinde kümülatif görülme sıklıkları ortalama 1/4000’dir. Akraba evliliklerinin sık görüldüğü S.Arabistan’da yapılan bir çalışmada saptanan rakam ise 1/1381’dir. Ülkemiz için bu rakam bilinmemekle birlikte, akraba evliliğinin sık olması nedeniyle Türkiye’deki görülme oranlarının da yüksek olması beklenmektedir. Metabolizma kliniklerimizin gözlemleri de bu yöndedir. Tandem mass spektrometre ile mevcut yenidoğan taramalarında kullanılan tekniklerden farklı olarak tek bir analizle kan amino asitleri ve açilkarnitin düzeylerinin aynı anda ölçülebilmesi, taranabilen hastalık sayısını arttırmıştır (Bk. Tablo). Tandem mass spektrometrenin seçiciliği çok yüksek bir metot olması, tarama amacıyla kullanılan bir testte düşük olması istenilen yalancı pozitiflik oranını önemli ölçüde azaltır. Birden fazla meta-bolitin aynı anda bakılabilmesi ve bu metabolitlerin birbirlerine oranlarının saptanabilmesi de yine yalancı pozitifliği ve test tekrarlarını azaltan unsur-lardır. Tandem mass spektrometre ile yapılan fenilketonüri taramasında konvansiyonel metot-lardan farklı olarak fenilalanin ile birlikte tirozinin de ölçülüyor olması ve fenilalanin / tirozin oranının hesaplanabilmesi buna bir örnek olarak verilebilir. Bu sayede vaktinden erken alınmış örneklerde bile fenilketonüri ve variant hiperfenilalaninemi tanısı doğru olarak konulabilmektedir. Çalışma için gerekli olan örnek miktarının azlığı ve örnek alımının kolaylığı yenidoğan taraması için önemli avantajlardır. Ayrıca çalışma tekniğinin kolay ve hızlı olması da analizin konvansiyonel metotlara göre daha kısa sürede sonuçlanmasını sağlar. Laboratuvarımızda tandem mass spektrometre ile yenidoğan taraması her gün çalışılmakta ve sonuç iki gün içinde rapor edilmektedir.
AÇİLKARNİTİN PROFİLİ
Yağ asidi oksidasyon defektlerinin çoğu ve bazı organik asidemilerin tanısında açilkarnitin profili tayini kullanılabilir. Bu test tek başına tanı koydurucu olmamakla beraber, klinik değerlen-dirmede kıymetlidir. Tarama kartına emdirilmiş kan örneği ile yapılan test laboratuvarımızda her gün çalışılmakta ve sonucu üç gün sonra çıkmaktadır. Testle ilgili yorum yapılabilmesi içinse hastanın klinik durumu hakkında bilgi verilmesi gerek-mektedir.
SERBEST VE TOTAL KARNİTİN DÜZEYLERİ
Bu test de yine tarama kartına emdirilmiş kan örneklerinden yapılmaktadır. Başta yağ asidi oksidasyon defektleri ve organik asidemiler olmak üzere birçok metabolik hastalığın tanısında karnitin düzeyleri kullanılabilir.
AMİNO ASİT DÜZEYLERİNİN HPLC İLE KANTİTATİF TAYİNİ
Özellikle amino asit metabolizma bozukluklarının tanısında kullanılır. Görsel değerlendirmeye dayanan kalitatif veya en fazla semikantitatif sonuç verebilen ince tabaka kromatografisi tekniğinin yerine, HPLC tekniği ile kantitatif analiz yapılması, amino asit testlerinin duyarlılığını büyük ölçüde arttırmaktadır. Özellikle idrardan yapılan çalışma-larda, idrar yoğunluğundaki farklılıklardan kaynak-lanan değerlendirme hataları büyük oranda ortadan kalkmakta, bazı amino asit konsantrasyonlarının birbirlerine oranlarının hesaplanması ilave bilgiler sağlamaktadır. HPLC tekniği kullanılarak plazma ve idrarda yapılan amino asit analizlerinde aspartik asit, glutamik asit, asparagin, serin, glutamin, histidin, glisin, treonin, arginin, taurin, alanin, tirozin, triptofan, metionin, valin, fenilalanin, lösin, izolösin, ornitin, lizin, sistin ve sistein konsantrasyonları kantitatif olarak belirlenmektedir.
Laboratuvarımızda plazma, idrar ve BOS’da amino asit analizi hafta içi her gün yapılmakta ve üç gün sonra sonuç verilmektedir. Kan amino asit düzeyleri için heparinli plazma (yeşil kapaklı tüp) gerekirken, idrarda yapılacak analiz için herhangi bir zamanda alınacak bir spot idrar örneği yeterlidir. Daha hızlı sonuç elde etme olanağı sağlayan bir metot ile gerçekleştirildiği için, plazma fenilalanin konsantrasyonu ölçümü ayrı bir test olarak da çalışılmaktadır. Fenilketonüri taraması sırasında elde edilen şüpheli sonuçların doğrulanması ve fenilketonüri nedeniyle tedaviye alınan hastalarda tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesinde de bu test kullanılabilir. Yine metabolik hastalıklarla ilgili olarak genel değerlendirme yapma olanağı veren idrarda FeCl3, dinitrofenilhidrazin, Na nitroprussit ve kalitatif homosistin testleri de halen laboratuvarımızda yapılmaya devam edilmektedir. Yukarıdaki testlerin analiz teknikleri, değerlen-dirilmeleri vb. konularda daha geniş bilgi almak veya istenilen herhangi bir konuda danışmak için aşağıdaki telefon, faks veya e-mail yoluyla bize ulaşabilirsiniz.
TANDEM MASS SPEKTROMETRE İLE TARAMASI YAPILAN HASTALIKLAR
AMİNO ASİT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI
Fenilketonüri
Hiperfenilalaninemi
Homosistinüri
Hipermetioninemi
Nonketotik hiperglisinemi
HHH sendromu
Hiperornitinemi
ÜRE SİKLUSU DEFEKTLERİ
Sitrüllinemi
Argininosüksinik asidüri
Argininemi
Şüpheli CPS ve OTCs
ORGANİK ASİDEMİLER
Propionik asidemi
Metilmalonik asidemi
Multiple karboksilaz eksikliği
İzovalerik asidemi
3-Metilkrotonil CoA karboksilaz eksikliği
Beta- Ketotiolaz eksikliği
3-Hidroksimetilglutaril CoA liyaz eksikliği
Glutarik asidemi tip I
YAĞ ASİDİ OKSİDASYON DEFEKTLERİ
SCAD
MCAD
LCHAD
VLCAD
CPT II
Glutarik asidemi tip II
2,4-Dienoil CoA redüktaz eksikliği