Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar, kısa ve uzun vadede kandaki glukoz düzeyinin kontrol altında tutulması yönünden önem taşırlar. Günümüzde birçok çeşidi olan bu ilaçların bazı yan etkileri olduğu gibi, bazı ilaçlarla birlikte alınmaları durumunda dikkat gereklidir. Hastaların bu konularda bilgilendirilmeleri, uzun vadede ilaç uyumunu arttırmaktadır.
Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri ve diğer ilaçlarla etkileşimleri hakkında sizler için bir özet hazırladık. Öncelikle ilaçlarınız konusunda hekiminizden ve eczacınızdan bilgi almanızı öneriyor, bu özetten faydalanacağınızı umuyoruz.
Biguanid Grubu (Metformin)
Bu grupta güncel kullanımda sadece metformin olup insülin direnci ve Tip 2 diyabette en sık kullanılan ilaçtır. Karaciğerde kan şekeri üretimini azaltarak kan şekeri düzeyini kontrol eder.
Yan Etkileri: En yaygın yan etkileri bulantı, karın ağrısı-şişkinlik ve ishal olup ilk birkaç haftadan sonra zamanla azalır. Bu yan etkileri azaltmak için ilacın yemekle beraber alımı da önerilir. B12 vitamini eksikliği de bu ilacın yan etkilerinden biridir. Nadir görülen ancak ciddi yan etkilerinden biri ise kanda laktik asit düzeyinin yükselmesidir (laktik asidoz). Aşırı halsizlik, kas ağrısı, ani gelişen bulantı hissi, nefes almakta zorluk gibi belirtiler ortaya çıktığında laktik asidozdan şüphe edilmeli ve takip eden hekime danışılmalıdır.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Amilorid, simetidin, bazı aritmik ilaçlar (digoksin, prokainamid, kinidin), pirimetamin, kinin, bazı antibiyotikler (sefaleksin, trimetoprim, vankomisin), bazı anti-kolinerjik ilaçlar (oksibutinin, disiklomin)
Sulfonilüre Grubu (Glipizid, Glimeprid, Gliburid)
Bu ilaçlar, pankreastan insülin salgısını arttırarak kan şekerini düzenler.
Yan Etkileri: En sık görülen yan etki kan şekeri düşüklüğü olup terleme, titreme, baş dönmesi gibi belirtilerle kendini gösterir. Olası sonuçları nedeniyle çok ciddi bir yan etki olan kan şekeri düşmesini engellemek için düzenli beslenme ve öğün/ara öğün atlanmaması önerilir. Diğer yan etkiler vücut ağırlığı artışı, idrarda koyulaşma, karın ağrısı, ciltte döküntü ve güneşe hassasiyettir.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Bazı mantar ilaçları (flukonazol, ketokonazol), bazı antibiyotikler (siprofloksasin, klaritromisin, izoniazid, rifampin), sulfasalazin, bazı kolesterol düşürücü ilaçlar (klofibrat, gemfibrozil), trisiklik antidepresanlar, probenesid, bazı tansiyon düşürücü ilaçlar (ACE inhibitörler, bosentan, beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri, tiazid diüretikler), oral kontraseptifler, tiroid ilaçları, kortikosteroidler
Meglitinid Grubu (Nateglinid, Repaglinid)
Pankreastan insülin salgısını arttırarak kan şekerini düşüren bu ilaç grubu, sülfonilürelerden daha kısa etkilidir.
Yan Etkileri: En sık görülen yan etkisi kan şekeri düşüklüğüdür, ancak sülfonilüre grubuna göre daha az görülür. Ayrıca bu grup ilaçların kullanımı sırasında vücut ağırlığında artış da görülebilir.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Bazı mantar ilaçları (flukonazol, ketokonazol), bazı antibiyotikler (izoniazid, rifampin), nikotinik asit, fenitoin, probenesid, non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar, bazı tansiyon düşürücü ilaçlar (beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri, tiazid diüretikler), oral kontraseptifler, tiroid ilaçları, kortikosteroidler
Tiazolidindion (TZD) Grubu (Pioglitazon, Rosiglitazon)
Bu grup ilaçlar, insülin direncini azaltarak dokularda insülin etkinliğini arttırır.
Yan Etkileri: Sık görülen yan etkileri arasında vücutta su tutulumunda artış ve ödem, vücut ağırlığında artış, LDL düzeyinde yükselme bulunur. Diğer yan etkileri ise kemik kırıkları ve kalp yetmezliğidir. Ayrıca kadınlarda mesane kanseri riskinde artış ile ilişkilendirilmiştir.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Fluvoksamin, gemfibrozil, ketokonazol, rifampisin, trimetoprin, nitratlar, sulfonilüreler, non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar
Alfa-glukozidaz İnhibitörleri (Akarboz, Miglitol)
Bu grup ilaçlar karbonhidratların sindirimini azaltarak kan şekeri düzeyini kontrol eder. İlaçların yemeğe başlarken alınması önerilir.
Yan Etkileri: En sık görülen yan etkileri karın ağrısı, şişkinlik ve ishaldir. Ayrıca karaciğer enzimlerinde de yükselmeye yol açabilir.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Sindirim enzimleri, aktif kömür içeren takviyeler, digoksin, varfarin
DPP-4 İnhibitörleri (Alogliptin, Linagliptin)
Bu grup ilaçlar hem öğün sonrası insülin salgısını arttırarak, hem de şeker üretimini azaltarak kan şekerini düzenler.
Yan Etkileri: En sık yan etkileri bulantı-kusma, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısıdır. En ciddi yan etki ise pankreatittir.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Ketokonazol, diltiazem, klaritromisin, rifampin, ritonavir, atazanavir, ACE inhibitörleri (kaptopril, enalapril, perindopril, vb)
SGLT2 İnhibitörleri (Kanagliflozin, Dapagliflozin, Empagliflozin, Ertugliflozin)
Bu grup ilaçlar, böbreklerden glukoz geri emilimini azaltarak kan şekerini kontrol eder. Diyabetlilerde kalp yetmezliği nedeniyle hastaneye yatışı azalttığı gösterilmiştir.
Yan Etkileri: En sık yan etkileri kan şekeri düşüklüğü ve idrar yolu enfeksiyonlarında artıştır.
Birlikte kullanımı durumunda dikkat edilmesi gereken ilaçlar: Rifampin, digoksin
Kaynak: https://www.webmd.com/diabetes/diabetes-drugs-side-effects-interactions