Geofitler içerisinde yer alan Fritillaria’lar dünya üzerinde 7 alt cins, 2 seksiyon ve 165 takson ile temsil edilmektedir. Türkiye’de çok geniş bir yayılış alanı gösteren Fritillaria cinsine ait 41 takson bulunmakta olup bunun 19 tanesi endemik türler arasında yer almaktadır. Soğanlı ve çok yıllık bitki olan Fritillaria cinsine ait türler; kalker kayalıklar, taşlık alanlar, tarla içi veya tarla kenarları, çayırlık alanlar, ormanlar, makilikler, çalılıklar, dağlık stepler, serpantin alanlar, denize yakın kayalık ve kumlu alanlar, gevşek yamaçlar gibi çok farklı habitatlarda bulunabilirler. Deniz seviyesinden 3035 m’lere kadar yayılış gösteren bu cinse giren türlerin çiçeklenme zamanı şubat ve haziran ayları arasındadır. Anadolu’da Fritillaria'ların farklı türlerine; ağlayan gelin, ters lale, imparator çiçeği, şah tuğu, kral tacı, galır, dağ lalesi, güle, şılır, ters kupa, mungur, tönbek gibi Türkçe isimler verilmiştir. Eskiden sadece Hakkâri ilimizde yetişen bu nadide çiçek kaçak yollarla Avrupa’ya götürülerek kozmetik ve ilaç sanayinde kullanılmaya başlanmıştır.
Hüznün Sembolü Bilinen en eski süs bitkisi olan Ters Lale, soğanlı bitkiler familyasındandır. Birçok din ve kültür için hüznün sembolü kabul edilmiş, efsanelere konu olmuştur. 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı topraklarına has bir çiçek olarak kalmıştır. Ters lale, Anadolu coğrafyasına ait endemik bir türdür.
Her sabah göbeğinden su yaydığı için “Ağlayan Lale”dir adı.
Hristiyan inanışına göre; Hz. İsa çarmıha gerildiği zaman boynunu büktüğü ve Meryem Ana’nın gözyaşlarından yere akan damlalarla buluşan toprağın duyduğu üzüntünün eseridir ve bu nedenle kutsal olduğuna inanılır.
Anadolu’da gelinler evlerinden çıkarken başlarına kırmızı tülbent atılır ve boynunu bükerek evden ayrılır. Bu nedenle “Ağlayan Gelin”dir.
Başka bir anlatı Ters Lale’yi Hz. Hasan ve Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişine tutulan yasın simgesi yapar. Bu nedenle Kerbela da denir Anadolu’nun bazı yörelerinde. Belki bu nedenledir ki Van ve havalesinde Müslüman mezar taşlarına motifi işlenmiş, mezarlıkların çevresi onunla süslenmiştir.
Ferhat ile Şirin’in öyküsünde de karşılaşırız Ters Lale ile. Şirin’in ölüm haberini alan kara sevdalı Ferhat, elinde tuttuğu baltayı savurarak başını yarar ve akan kanlarından laleler filizlenir.
Ters Lale’nin Mimar Sinan’ın başeseri Selimiye Camii öyküsü ise şöyle anlatılır:
Selimiye Camisi’nin yapılacağı mevki, bir bayana ait lale bahçesidir. Mimar Sinan eserini burada yapmak istediğini padişaha söyler. Ancak bayan bahçesini vermek istemez. Israrlar sonucu bayan “eğer eserde benden bir hatıra olursa bahçemi vereceğim” der. Bunun üzerine Mimar Sinan’da müezzinler mahfelindeki mermer ayağa “Ters Lale”yi işletir.
Familya: Liliaceae- Zambakgiller
Adı: Fritillaria imperialis L.
Çiçeklenme Zamanı: 3-5 aylar
Yaşadığı Bölge: Y. Fırat, Y. Murat-Van ve Hakkâri Bölümleri; Akdeniz Bölgesi; O. Fırat Bölümü
IUCN: VU