Anadolu’da Antik çağda çiğdem (crocus) türleri kadın doğurganlığı ile ilişkilendirilmiştir. Yunan mitolojisinde çiğdem Zeus ve Hera’nın yataklarına serili çiçek olarak da bilinir. Zeus’un düğün gecesinde annesi Gaida yatağına çiğdem çiçekleri serpmiştir. Roma döneminin Adanalı hekimi Dioscorides de çiğdemi kadın hastalıkları için önermiştir. Antik Yunan döneminde Kibele ile de özdeşleştirilen tanrıçası Demeter ilahilerinde çiğdem çiçekleri önemli bir yer tutar ve sarışın olduğu bilinen tanrıçanın saçlarına benzetilir sarı çiğdem çiçekleri. Bir Demeter ilahisinde;
Bitek çayırlarda çiçek topluyordu o
Güller, safranlar, güzel menekşeler, irisler, sümbüller ve nergisler
Çiğdem çiçeklerine benzeyen uzun sarı saçları dans ediyordu omuzlarında
Oynuyorduk bir yandan da topluyorduk güzel çiçekleri
Narin çiğdemler ile buket yapıyorduk…
Hititlerin önemli bayramlarından biri Şubat-Mart aylarında yapılan ve 38 gün süren ANTAHSUM bayramıdır. Antahsum’un Anadolu’da endemik çeşitlerine çok rastlanan Çiğdem bitkisi olduğu bilinmektedir. Bu bayramda kral ve kraliçe tanrılara çiğdem çiçekleri sunmaktadırlar. Çiğdem yumrularının günümüzde de Anadolu’nun birçok bölgesinde ilkbaharda toplanarak çiğ ya da pişirilmiş olarak tüketilmesi, bunun özellikle çocuklarca bir şenliğe dönüştürülmesi Hitilerin ilkbahar bayramı kutlamalarının bir devamı olabilir. Günümüzde Hitilerin yaşam alanı olan Orta Anadolu bölgesinde ve Hitit başkenti Hattuşa’da da yayılış gösteren Crocus ancyrensis (Ankara Çiğdemi) adındaki endemik çiğdemimizin yumruları ülkemiz insanı tarafından yemeklere katılmakta, bu yumrulardan çiğdem pilavı yapılmaktadır.
Familya: Iridaceae- Süsengiller
Adı: Crocus ancyrensis (Herb.) Maw.
Çiçeklenme Zamanı: 2-4 aylar
Yaşadığı Bölge: B. ve O. Karadeniz Bölümleri; O. ve Y. Kızılırmak Bölümleri; Y. Fırat Bölümü; Adana Bölümü
IUCN: LR (Ic)